OKKB Nedir?
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu isim benzerliği sebebiyle Obsesif Kompulsif Bozukluk ile sıkça karıştırılabilmektedir. OKB, en kısa haliyle obsesyon ve kompulsiyonlardan oluşan bir davranış bozukluğudur. OKKB ise mükemmeliyetçilik ve kontrol ihtiyacının görüldüğü bir kişilik bozukluğudur. Ödevlerini tamamlayamayacak kadar ayrıntıcı düşünen bir öğrencide ya da olaylara başka bir bakış açısı ile bakamayacak kadar katı kurallara sahip olan birinde karşımıza çıkabilmektedir. Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğuna sahip bireylerde kurallara uymak bir takıntı haline gelmiştir ve değiştirilmeyecek kadar katı ahlaki ve etik kurallara sahiptirler. Bu kişilere göre kendine hakim olma becerisi yani özdenetim son derece önem taşımaktadır. Özdenetim özsaygının oluşabilmesi için bir ön koşul hükmündedir. Buna ek olarak ilişki kurmak, sürdürmek ve yeni koşullara uyum sağlamak OKKB ye sahip bireyler için zorlayıcı olabilmektedir, bu sebeple yalnızlık ve depresyon gibi sonuçlarla karşılaşmak olasıdır. Bu kişilerin çalışkan, düzenli ve kontrolcü tutumları diğer insanlar tarafından olumlu bir özellik gibi algılanıp pekiştirilse de aşırıya kaçılması bireyin yaşam kalitesini, fiziksel ve duygusal iyi oluşunu olumsuz etkilemektedir (Diedrich & Voderholzer, 2015).
OKKB’nin Belirtileri Nelerdir?
DSM-5’e göre obsesif kompulsif kişilik bozukluğu, erken yetişkinlikle başlayan ve aşağıdakilerden dört veya daha fazlasını içeren, ayrıca düzen, mükemmeliyetçilik ve kontrol ile aşırı derecede ilgili olan bireylerdir (American Psychiatric Association, 2013).
- Kişinin bir aktiviteyi kaçırmasına neden olan düzen ve ayrıntılarla ilgili bir meşguliyet
- Görevlerin tamamlanmasını engelleyen mükemmeliyetçilik
- Ekonomik ihtiyaçlar tarafından açıklanmayan ve aşırı derecede fazla çalışma ve üretkenliğe bağlılık
- Ahlak veya değerlerle ilgili aşırı vicdan yapması ve esnek olamaması (kişinin kültürü veya dini ile açıklanmayan)
- Duygusal değere sahip olmasalar bile, yıpranmış veya değersiz nesnelerden kurtulamama
- Bir işi veya görevi yapamayınca başkalarına devretme veya başkalarıyla birlikte çalışma konusunda isteksizlik
- Kendine veya başkalarına para harcama konusunda isteksizlik ve acil durumlar için paranın biriktirilmesi gerektiği inancı
- Esnek olamamak ve inatçılık
Bunlara ek olarak OKKB ye sahip bireylerde liste yapma, plan ve program hazırlama davranışlarına sıkça rastlanmaktadır. Kurallara sıkı sıkıya bağlı olmaları ve hataya yönelik hassasiyetleri sebebiyle bu konularla ilgili diğer insanlara yönelik toleransları da düşük olabilmektedir. Semptomlar genellikle sosyal yaşantıyı, kariyeri ve aile hayatını olumsuz yönde etkilemektedir. Son olarak kişilerde elinde tutmak, manevi bir anlamı olmamasına rağmen eşyaları elden çıkaramamak ve cimrilik gibi davranışlar görülebilmektedir. Bunların ardındaki sebep ise bir gün ihtiyacım olursa inancı ve kontrolü elinde tutma ihtiyacıdır.
OKKB’nin Nedenleri
Yapılan araştırmalar genetik faktörlerin ve yetiştirilme tarzının etkili olduğuna dikkat çekmiştir. Kontrolcü ve korumacı ebeveynlerle büyüyen çocuklarda OKKB duygularla baş edebilmek, belirsizlikleri ortadan kaldırmak için bir “başa çıkma mekanizması” olarak görülebilmektedir. OKKB’ye sahip kişilerde görülen temel duygular suçluluk ve utançtır. Çocukluğunda katı, baskın, müdahaleci, talepkar ve titiz bakımveren ile yetişmiş ve bağımsızlaşma döneminde güç savaşını kaybetmiş kişilerde kaybetmek yüksek suçluluk ve utanç duygusunun açığa çıkarır. Bu kişilerin de yetişkinlikte mükemmel olarak ve kontrolü elinde tutarak utanç duygusunu ortadan kaldırdığı düşünülmektedir.
OKKB’nin Tedavisi ve Müdahaleler
Kişilik bozuklukları kişilik özelliğinden bozukluğa doğru geniş bir skalada yer almaktadır ve bu sebeple “iyileşme” kavramının kapsamı tartışılırdır. Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğunun tedavisi psikoterapi ile mümkündür. Değerlendirmeyi yapan uzmanın görüşüne bağlı olarak kombine ilaç tedavisi de kullanılmaktadır. Ancak ilaç tedavisi genellikle OKKB’ye eşlik eden depresyon ve anksiyete için kullanılmaktadır. Psikoterapi sürecinde kullanılabilecek Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemleri temel inançların zihinsel sağlıklarına, fiziksel sağlıklarına ve ilişkilerine nasıl zararlı olabileceğine yönelik farkındalık geliştirmeye odaklanır. Buna ek olarak OKKB’ye sahip bireyler görülen mükemmel olamayacağını bildiğini aktivitelerden, durumlardan kaçınma davranışları ve potansiyeli sınırlamaya yönelik tutumlar üstüne gitme yöntemleri ile çalışılmaktadır.
Referanslar
American Psychiatric Association. (2013). Schizotypal Personality Disorder. Diagnostic and statistical manual of mental disorders içinde (5. Bs., s. 655-659). American Psychiatric Publishing. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596.dsm18
Diedrich, A. & Voderholzer, U. (2015). Obsessive-Compulsive Personality Disorder: a Current Review. Current psychiatry reports. 17. 547. 10.1007/s11920-014-0547-8.
